Sytuacja makroekonomiczna
Rozpoczęta w lutym 2022 roku rosyjska agresja w Ukrainie wpłynęła na społeczność międzynarodową zarówno w wymiarze geopolitycznym jak i gospodarczym.
Gospodarka Polski, jako kraju sąsiadującego z Ukrainą, odczuła ten wstrząs poprzez szereg zjawisk, z których najważniejsze to: gwałtowny wzrost cen energii, niektórych usług, żywności i innych surowców, intensywny napływ emigrantów z Ukrainy, znaczące ograniczenie wymiany gospodarczej z Federacją Rosyjską oraz Białorusią, a także wzrost niepokoju wśród konsumentów.
Wojna zbiegła się jednocześnie z globalnym spowolnieniem gospodarczym i ciągłym wychodzeniem z ekonomicznych skutków kryzysu wywołanego pandemią COVID-191.
1. Źródło: European Commission, Autumn 2022 Economic Forecast: The EU economy at a turning point https://economy-finance.ec.europa.eu/economic-forecast-and-surveys/economic-forecasts/autumn-2022-economic-forecast-eu-economy-turning-point_en.
Polska gospodarka w 2022 roku kontynuowała wzrosty obserwowane już w 2021 roku, choć ich dynamika była zauważalnie niższa. Według wstępnego szacunku GUS produkt krajowy brutto w 2022 roku był realnie wyższy o 4,9% r/r, podczas gdy wzrost PKB w 2021 roku w skali roku wyniósł 6,8%. Wstępny szacunek PKB za IV kwartał 2022 roku wskazuje zaś na 2,0% dynamikę wobec 8,5% wzrostu w 2021 roku w analogicznym okresie2.
Produkcja przemysłowa w 2022 roku zanotowała wzrost o 9,3% wobec wzrostu o 14,7% odnotowanego w 2021 roku. W każdym kolejnym kwartale widoczna była coraz niższa dynamika3. Sprzedaż detaliczna zwiększyła się w 2022 roku o 2,9% rok do roku. Poprawiła się także sprzedaż produkcji budowlano-montażowej – o 6,5% rok do roku.
Rynek pracy wciąż odnotowuje niskie odczyty bezrobocia, które na koniec grudnia 2022 roku wynosiło 5,2%, co oznacza spadek o 0,6 pp. rok do roku. Jednocześnie przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w Polsce w 2022 roku wyniosło 6 653,67 zł, co oznacza nominalny wzrost o 13,0% względem poprzedniego roku. W ujęciu realnym (po uwzględnieniu inflacji) płace jednak malały od II kw., a w IV kw. realny spadek płac wyniósł 4,3% w skali roku.
W zakresie budownictwa mieszkaniowego obserwowany był kolejny wzrost, jednak słabszy niż w ostatnich latach. Według wstępnych danych w 2022 roku do użytku oddano 238,6 tys. mieszkań (wzrost o 1,7% rok do roku). Sektor, który w ostatnich latach notował wysoką dynamikę wzrostu, zaczął wyraźnie spowalniać w obliczu wyższych kosztów kredytowania i utrudnionego dostępu do kredytów mieszkaniowych. Widoczne jest to przy wskaźnikach liczby wydanych pozwoleń na budowę lub zgłoszeń z projektem budowlanym (w 2022 roku– 297,4 tys., co oznacza -12,8% r/r) oraz zgłoszeń rozpoczętych budów (w 2022 roku – 200,3 tys., co oznacza -27,8% r/r).
W całym 2022 roku inflacja CPI sięgnęła poziomu 14,4% r/r, a w samym IV kw. wyniosła 17,3% r/r. Centralna prognoza NBP wskazuje, że szczytu inflacji należy spodziewać się w I kw. 2023 roku (ok. 19,6% r/r), a w całym 2023 roku wyniesie ona 13,1% r/r4.
Bank Światowy prognozuje spadek tempa globalnego ożywienia do 1,7% w 2023 roku. Dla PKB Polski prognoza wynosi 0,7% w 20235. Komisja Europejska szacuje wysokość krajowego PKB w 2023 roku na poziomie 0,4% oraz inflację sięgającą 11,7%6. Międzynarodowy Fundusz Walutowy spodziewa się natomiast nieco niższej dynamiki PKB w wysokości 0,3% w 2023 roku7.
2. Źródło: GUS.
3. Źródło danych dot. Polski: GUS, Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w 2022 r., styczeń 2023 – jeśli nie wskazano inaczej.
4. Źródło: Narodowy Bank Polski, Projekcje inflacji i PKB – listopad 2022.
5. Źródło: Bank Światowy, Global Economic Prospects, styczeń 2023.
6. Źródło: Komisja Europejska, Economic forecast for Poland, luty 2023.
7. Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy,World Economic outlook update, styczeń 2023.
Produkt Krajowy Brutto na Węgrzech w 2022 roku osiągnął poziom 4,6%. W IV kwartale dynamika PKB wzrosła według szybkiego szacunku o 0,4% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, podczas gdy w poprzednich kwartałach osiągała odpowiednio: 8,2%, 6,5% oraz 4,0%8.
W 2022 roku średnie wynagrodzenie brutto na Węgrzech wyniosło 515 766 HUF (ok. 6 193 PLN), co oznacza wzrost o 17,5% w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku. Stopa bezrobocia w grudniu sięgnęła 3,9%, co oznacza wzrost o 0,2 pp. r/r.
Ceny konsumpcyjne na Węgrzech wzrosły średniorocznie w 2022 roku o 14,5% w porównaniu z poprzednim rokiem, zaś ich wzrost w grudniu wyniósł 24,5%.
W okresie od stycznia do grudnia 2022 roku wielkość produkcji przemysłowej wzrosła o 5,8% rok do roku, zaś w samym grudniu – o 2,0% w stosunku do grudnia 2021 roku. Wolumen produkcji budowlanej w 2022 roku przekroczył poziom z poprzedniego roku o 3,0%, zaś w samym grudniu spadł o 3,9% wobec grudnia 2021 roku. W 2022 roku oddano do użytku 6,3% więcej budynków niż w analogicznym okresie 2021 roku, zaś liczba wydanych pozwoleń na budowę nowych mieszkań w kraju wzrosła o 10,3%.
Prognoza Banku Światowego dotycząca PKB Węgier na rok 2023 wynosi 0,5%9. Według Komisji Europejskiej wzrost gospodarczy w tym kraju może kształtować się na poziomie 0,6% w 2023 roku, zaś inflacja może wynieść ok. 16,4%10. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje zaś, że wzrost PKB Węgier sięgnie 1,8% w 2023 roku11.
8. Źródło danych dot. Węgier: Hungarian Central Statistical Office (KSH) – jeśli nie wskazano inaczej.
9. Źródło: Bank Światowy, Global Economic Prospects, styczeń 2023.
10. Źródło: Komisja Europejska, European Economic Forecast. Autumn 2022, listopad 2022.
11. Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, https://www.imf.org/en/Countries/HUN#countrydata.
Rok 2022 był najtrudniejszy w historii niepodległej Ukrainy z powodu agresji zbrojnej Rosji na ten kraj. Inwazja ta spowodowała duże zniszczenia w gospodarce narodowej.
Niedobory energii elektrycznej ograniczały aktywność gospodarczą, a pod koniec 2022 roku zdecydowana większość firm ograniczyła produkcję. Część z nich stabilizowała swoją działalność, korzystając z generatorów prądu lub dostosowując godziny pracy do grafików dostaw energii. Skutki utrudnień w dostawach energii elektrycznej oraz osłabienie rynku pracy doprowadziły do zmniejszenia zatrudnienia. Niepewność zatrudnienia i brak środków finansowych pozostają głównymi problemami migrantów wewnętrznych i zewnętrznych12.
Ministerstwo Gospodarki Ukrainy szacuje spadek PKB za 2022 roku na poziomie (-)30,4%, jednak kontynuacja rosyjskich ataków na infrastrukturę energetyczną Ukrainy (rozpoczętych w październiku) może doprowadzić do jeszcze większego niż prognozowany spadku produktu krajowego brutto13.
Poziom inflacji w raportowanym okresie wzrósł. Niemniej pomimo wyzwań wojennych wzrost cen pozostał umiarkowany i wolniejszy, niż prognozował Narodowy Bank Ukrainy14 – w grudniu 2022 roku inflacja wyniosła 26,6% r/r. Podstawowa stopa procentowa na koniec 2022 roku utrzymała się na poziomie 25% (w styczniu podwyższono ją do 10%, a w czerwcu do 25%)15.
Głównymi przyczynami przyspieszenia inflacji pozostają skutki działań wojennych, w tym braki energii elektrycznej i okupacja niektórych regionów Ukrainy, co znacząco wpływa na koszty produkcji przedsiębiorstw i niekiedy prowadzi do niedoborów niektórych produktów.
Od lipca 2022 roku Narodowy Bank Ukrainy skorygował oficjalny kurs hrywny do USD o 25%, do 36,5686 UAH/USD. Krok ten pomógł zwiększyć konkurencyjność ukraińskich producentów, ujednolicić warunki kursowe różnym grupom biznesowym i gospodarstwom domowym oraz wesprzeć odporność gospodarki w czasie wojny. Oficjalny kurs hrywny do dolara amerykańskiego pozostaje stały. Biorąc pod uwagę wysoki poziom niepewności spowodowany wojną, stały oficjalny kurs walutowy jest główną kotwicą stabilizującą oczekiwania i kluczowym środkiem do osiągnięcia priorytetowych celów Narodowego Banku Ukrainy. Mają one zapewnić stabilność cenową i finansową, która jest ważnym warunkiem wstępnym ożywienia gospodarczego16.
Od 24 lutego 2022 roku do dnia publikacji raportu dane ukraińskiego urzędu statystycznego o średnich płacach i stopie bezrobocia nie zostały opublikowane.
Rynek nieruchomości i budownictwa przeszedł znaczące zmiany od stycznia do grudnia 2022 roku. Wpływ na to miały masowe migracje, zniszczenia budynków, zwiększony popyt na zakup i wynajem domów i mieszkań w zachodnich regionach Ukrainy. Większość budów została wstrzymana, jedynie część deweloperów w niektórych regionach w ograniczonym zakresie wznowiła budowę w II półroczu 2022 r. Jednym z głównych problemów na dzisiejszym rynku nieruchomości jest spadek popytu w ciągu roku o 90–95%. Deweloperzy jednak nie obniżają cen.
Do listopada 2022 roku łączna kwota bezpośrednich udokumentowanych szkód w infrastrukturze Ukrainy spowodowanych przez Rosję podczas wojny wyniosła 135,9 mld dolarów. Przede wszystkim uderzenia były skierowane na budynki mieszkalne i niemieszkalne, infrastrukturę krytyczną i społeczną. Najwięcej szkód w budynkach mieszkalnych odnotowano w obwodach donieckim, kijowskim, ługańskim, czernihowskim i charkowskim. W samym Kijowie od początku wojny zniszczono lub uszkodzono 348 budynków mieszkalnych (głównie bloków mieszkalnych) o wartości 0,9 mld dolarów17.
Bank Światowy prognozuje, że ukraińskie PKB przyjmie pozytywną dynamikę już w 2023 roku i wyniesie 3,3%. Prognoza została podniesiona wobec prognozy z czerwca 2022 roku, gdy wynosiła o 1,2 pp. mniej18.
12. Źródło: National Bank of Ukraine, https://bank.gov.ua/.
13. Źródło: Ministry of Economy, https://www.me.gov.ua/News/Detail?lang=uk-UA&id=4470bafb-5243-4cb2-a573-5ba15d9c8107&title=MinekonomikiPoperedno
14. Źródło: National Bank of Ukraine, https://bank.gov.ua/admin_uploads/article/MM_2023-01.pdf?v=4
15. Źródło: National Bank of Ukraine, https://bank.gov.ua/ua/monetary/stages/archive-rish
16. Źródło: https://nerukhomi.ua/ukr/news/ryinok/pidsumki-neprostogo-2022-roku-dlya-budivelnoi-galuzi-top-vazhlivih-podij.htm
17. Źródło: https://thepage.ua/ua/news/rinok-neruhomosti-2022-rik-stav-najskladnishim-lun
18. Źródło: Bank Światowy, Global Economic Prospects, https://www.worldbank.org/en/publication/global-economic-prospects.